İnsanlar Toba Süper Yanardağ Patlamasını Nasıl Atlattı?

Kuzeybatı Etiyopya ovalarındaki Orta Taş Devri arkeolojik alanı Shinfa-Metema 1'de yapılan kazılar, 74.000 yıl önce Toba süper yanardağının patlamasından sağ kurtulan bir insan popülasyonunu ortaya çıkardı.

Sumatra adasında meydana gelen Toba süper yanardağ patlaması, bilim dünyasını büyüleyen ve tartışmalara yol açan bir olaydır. Bu devasa patlamanın, başlangıçta insanlığı neredeyse yok olma noktasına getirdiği düşünülen yıkıcı çevresel etkileri, erken insan topluluklarının hayranlık uyandıran direnci ve olağanüstü uyum yetenekleriyle yeni bulgular ışığında sorgulanmaktadır.

Tarihin gördüğü en büyük patlamalardan biri olarak kabul edilen bu felaket, yaklaşık 2.800 kilometreküp magma fışkırtarak, Amerika Birleşik Devletleri'ni kaya ve külle kaplayabilecek bir güce sahipti. Patlamanın ardından atmosfere yayılan külün, onlarca yıl boyunca güneş ışığını engelleyerek Dünya'nın iklimini derinden etkilediği ve volkanik bir kışa yol açtığı düşünülüyordu. Bu durumun, bitki örtüsüne ciddi şekilde zarar verdiği ve dolayısıyla insanlar da dahil olmak üzere bu ekosisteme bağlı canlıların sayısını dramatik bir şekilde azalttığı varsayılıyordu.

Ancak; dünyanın dört bir yanındaki kazılarda elde edilen bulgular, 'Toba felaket teorisini' alt üst etmiştir. Güney Afrika'daki Pinnacle Point ve Etiyopya'nın kuzeybatısındaki Shinfa-Metema 1 gibi yerlerde yapılan kazılar, erken modern insanların patlama sonrası zorluklara nasıl ustaca uyum sağladıklarına ve bunlara nasıl esnek bir şekilde adapte olduklarına dair çarpıcı bilgiler sunmuştur. Bu bulgular, insan evrimi ve göç modelleri hakkında sahip olduğumuz anlayışı kökten değiştirmiştir.

Arizona Devlet Üniversitesi'nden Curtis Marean liderliğindeki araştırmacılar, bu sitede Toba patlamasının izlerini taşıyan volkanik cam parçacıkları, yani kriptotefraları keşfetmişlerdir. İnsan saçı çapından daha ince olan bu mikroskopik parçacıklar, 9.000 km uzaklıktaki Güney Afrika'ya kadar ulaşarak, patlama öncesi ve sonrasında insanların sürekli ve yoğun bir şekilde yaşamını sürdürdüğüne dair kanıtlar sunmuştur. Wollongong Üniversitesi'nden Profesör Zenobia Jacobs, patlamanın ardından insanların alet yapımı konusundaki becerilerinin geliştiğine dikkat çekmiştir.

Kriptotefra parçacıkları, aynı zamanda geçmişe dair zamanın izini sürmek için kullanılan mikroskopik saatler gibidir ve arkeolojik siteler ile zaman çizelgeleri arasında çok daha hassas eşleştirmeler yapılmasına olanak tanır. Bu parçacıkların analizi, insanların bu dönemde nasıl yaşadıkları ve çevresel değişikliklere nasıl tepki verdikleri hakkında haftalar bazında daha detaylı bir anlayış sunarak, zaman ölçeklerini daraltmıştır. Jeokronoloji alanındaki bu ilerleme, Toba patlamasının Afrika ve dünya genelindeki çeşitli popülasyonlar üzerindeki etkisini incelemek için yeni araştırma yolları açmıştır.

Etiyopya'daki Shinfa-Metema 1 kazı alanı, insanların direnci ve uyum yeteneklerine dair hayati bilgiler sunmuştur. Bu bölgede yapılan kazılarda, Toba süper patlaması sırasında insanların yaşadığı ve özellikle küçük, simetrik üçgen taş aletlerin bulunduğu tespit edilmiştir. Bu aletler, yay ve ok kullanımına ve gelişmiş avcılık tekniklerine işaret etmektedir. Fosilize memeli dişleri ve devekuşu yumurta kabuklarından alınan stabil oksijen izotopları, alanın yüksek mevsimsel kuraklık dönemlerinde işgal edildiğini ortaya koymaktadır. Bulunan bol miktarda balık kalıntısı, insanların giderek kuruyan koşullara nasıl uyum sağladıklarının ve diyetlerini nasıl çeşitlendirdiklerinin bir göstergesidir. Bu adaptasyonlar, Orta Taş Çağı insanlarının olağanüstü davranışsal esnekliğini ve bu zorlu dönemlerde hayatta kalabilmek için geliştirdikleri stratejileri vurgulamaktadır.

Shinfa-Metema 1'deki fosil kanıtları, insanların uzun kurak mevsimlerde nasıl yaşadıklarını ve avlanma ile beslenme stratejilerini nasıl değiştirdiklerini göstermektedir.

Sonuç olarak; Toba süper patlaması, insanın kırılganlığının değil zekâsının ve dayanıklılığının bir kanıtıdır. Erken insan topluluklarının ciddi çevresel değişikliklere karşı gösterdikleri uyum stratejileri, insan türünün dünya çapında nasıl başarılı olduğunu ve zorluklara nasıl esnek bir şekilde yanıt verdiğini açıkça göstermektedir.

Bu bulgular, insanlık tarihinin sadece coğrafi olarak değil, aynı zamanda kültürel ve teknolojik olarak da nasıl geliştiğine dair yeni perspektifler sunmakta olup; türümüzün geçmişteki başarılarının, gelecekte karşılaşabileceğimiz zorluklara karşı güven ve ilham kaynağı olabileceğini göstermektedir. İnsan, tarihinin bu kritik anında olduğu gibi gelecekte de zorluklara karşı esneklik ve yaratıcılıkla yanıt verecektir.

Kaynaklar

1. https://thewire.in/science/how-ancient-humans-thrived-through-a-supervolcanic-eruption

2. https://www.nature.com/articles/s41586-024-07208-3

3. https://scitechdaily.com/survival-through-ashes-how-early-humans-outwitted-a-supereruption/