Ftalatlar ve Türkiye'de Erken Doğum Oranının %12,9 Olmasındaki Rolü

Dinlemek için başlat butonuna basın.

0:00

Lancet Planetary Health dergisinde yayımlanan yeni bir araştırma, tüketici ürünlerinde yaygın olarak bulunan ve ftalat adı verilen sentetik kimyasalların, dünya genelinde prematüre doğum oranlarının artmasına neden olabileceğini ortaya koydu. Bu durum, ABD gibi ülkelerin yanı sıra, düzenlemelerin ve tüketici bilincinin henüz tam olarak oluşmadığı Türkiye gibi ülkeler için de geçerli.

Araştırma: NYU Grossman Tıp Okulu'ndan Bulgular 

Dr. Leonardo Trasande liderliğindeki NYU Grossman Tıp Okulu'nun yaptığı araştırmaya göre, ftalatlara maruz kalmak, ABD'de her yıl 56.000'den fazla prematüre doğuma ve 1,6 milyar ila 8,1 milyar dolar arasında tıbbi masrafa neden oluyor.

Ftalatların Etkileri 

Ftalatlar, ya da ftalat esterler, ftalik asit esterleridir ve genellikle esnekliklerini artırmak için plastiklere eklenir. Plastik gıda ambalajlarından kişisel bakım ürünlerine kadar yaygın olarak kullanılan ftalatlar, insülin direnci, düşük sperm sayısı, düşük testosteron, sperm hasarı, genital kusurlar ve erken ergenlik ile ilişkilendirilmiştir. Ftalatlar endokrin bozuculardır, yani hormon dengemize müdahale edip, plasentanın işlevlerini etkileyebiliyor. ABD'deki 5.000'den fazla anne üzerinde yapılan bu çalışma, ftalat maruziyeti ile düşük doğum ağırlığı ve prematürlük arasındaki ilişkiyi inceliyor. Araştırma, ftalat metabolitlerinin seviyeleri ve gebelik sağlığı arasındaki bağlantıyı Ulusal Sağlık Enstitüleri'nin Çocuk Sağlığı Üzerine Etkiler Programı'ndan alınan verilerle değerlendiriyor.

Di-2-etilheksil (DEHP) adlı bir ftalat, özellikle gıda ambalajlarında kullanılıyor ve en yüksek maruziyet seviyelerine sahip kadınlarda prematüre doğum riski %50 artıyor. DEHP'nin alternatifleri olan DiDP, DnOP ve DiNP'nin ise prematüre doğum riskini iki katına çıkardığı görülüyor, bu da ftalatların bireysel olarak değil, bir grup olarak incelenmesi gerektiğini gösteriyor.

Bu bulguların sağlık ve ekonomik etkileri büyük. 37 haftadan önce gerçekleşen prematüre doğumlar, gelişimsel gecikmeler ve kronik sağlık sorunlarına yol açabilir, bireyler, aileler ve sağlık sistemleri üzerinde büyük bir yük oluşturabilir.

Dr. Trasande, ftalatlara maruziyeti azaltmak için ambalajlı ürünlerden kaçınma ve cam veya paslanmaz çelik gibi alternatif gıda saklama yöntemlerini kullanma tavsiyesinde bulunuyor.

Amerikan Pediatri Akademisi de plastikte yiyecek ısıtmaktan ve ftalat içeren 3 numaralı geri dönüşüm kodlarına sahip plastiklerden kaçınma önerisinde bulunuyor.

[Getty Images]

Türkiye'deki prematüre doğumların sorumlusu ftalatlar olabilir mi?

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), BM Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF) ve Londra Hijyen ve Tropikal Tıp Okulu'nun yayımladığı bir araştırmada, 2020 yılında dünya genelinde tahminen 13,4 milyon bebeğin, yani her on canlı doğumdan birinin erken doğduğunu ortaya koydu. Raporda, erken doğumun hayatta kalma oranını artırmak için prematüre bebek bakımının güçlendirilmesine acil ihtiyaç olduğu vurgulanıyor. Ayrıca, erken doğan bireylerin yetişkinlik döneminde diyabet ve kalp yetmezliği gibi ciddi hastalıklara yakalanma olasılığının yüksek olduğu belirtiliyor.

Erken doğum oranlarının son on yılda dünyanın hiçbir bölgesinde önemli bir azalma göstermediği ve 2010 ile 2020 yılları arasında yıllık küresel azalma oranının sadece yüzde 0,14 olduğu ifade ediliyor. 2020'de erken doğumların yaklaşık yüzde 65'i Sahra Altı Afrika ve Güney Asya'da meydana gelirken, Yunanistan'da yüzde 11,6 ve ABD'de yüzde 10 oranında erken doğum yaşanıyor. Bu, erken doğumun sadece düşük ve orta gelirli ülkelerde değil, yüksek gelirli ülkelerde de ciddi bir sorun olduğunu gösteriyor.

Türkiye'de ise Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü'nün 2023 tarihli verilerine göre, 2022 yılında prematüre doğum oranı %12,9 olarak kaydedilmiştir.

Ülkemizde 2022 yılında 129.557 bebeğin erken doğduğu, bu bebeklerin %3,4'ünün çok küçük prematüre (28 hafta altı), %7,4'ünün küçük prematüre (28-31 hafta) ve %89,2'sinin sınırda prematüre (32-36 hafta) olarak dünyaya geldiği belirtiliyor. Bu, doğum oranlarının ftalatlarla olan ilgisini öğrenmek için ABD'deki gibi detaylı bir araştırma yapmamız gerektiğini gösteriyor.

DSÖ Anne, Çocuk ve Ergen Sağlığı Enstitüsü Direktörü Anshu Banerjee, erken doğan bebeklerin yaşamı tehdit eden sağlık komplikasyonlarına karşı savunmasız olduğunu ve özel bakıma ihtiyaç duyduklarını vurguluyor.

Banerjee, prematüre bebekleri ve ailelerini desteklemek için mevcut hizmetlere acil yatırım yapılmasının gerekliliğine ve özellikle hamilelik öncesi ve sırasında kaliteli sağlık hizmetlerine erişimin önemine işaret ediyor.

Kaynaklar

1. https://newatlas.com/health-wellbeing/preterm-births-phthalates-common-plastic-chemical/ 

2. https://www.thelancet.com/journals/lanplh/article/PIIS2542-5196(23)00270-X/fulltext#seccestitle10

3. https://edition.cnn.com/2024/02/06/health/preterm-birth-phthalates-study-wellness/index.html

4. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/2020de-yaklasik-13-4-milyon-bebek-premature-dogdu/3008991